Wymagania dla mebli szkolnych w Polsce.

Odpowiednio dobrane meble  to kluczowy element zapewnienia bezpiecznych i ergonomicznych warunków nauki dla dzieci i młodzieży. Ich jakość oraz zgodność z normami wpływają na zdrowie, komfort i efektywność uczenia się. W artykule przedstawiono wymagania prawne, normy techniczne, a także praktyczne wskazówki dotyczące rozpisywania przetargów oraz certyfikacji mebli szkolnych.

Wymagania prawne

W Polsce wymagania dotyczące mebli przeznaczonych do szkół i placówek oświatowych wynikają z Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 zgodnie z którym szkoły powinny kupować wyposażenie posiadające odpowiednie atesty lub certyfikaty. Dyrektorzy mają obowiązek zapewnienia uczniom bezpiecznych warunków pobytu w szkołach i innych placówkach edukacyjnych.
W myśl § 9 ust. 2 i 3 Rozporządzenia MENiS szkoły i placówki oświatowe  mogą nabywać i stosować tylko te wyroby, do których dostawca przedstawi ważne certyfikaty zgodności lub atesty wydane przez upoważnione podmioty takie jak jednostki certyfikujące.

Powyższe wymagania obejmują następujące grupy wyrobów:

• Meble (krzesła, stoliki, ławki, biurka, regały szafy, szatnie, wieszaki, tablice szkolne, gabloty oraz pozostałe meble szkolne, meble przedszkolne, meble żłobkowe, meble szkolne, meble przedszkolne, meble żłobkowe, meble przeznaczone do sal dydaktycznych)
• Sprzęt sportowy (sprzęt do koszykówki, sprzęt do siatkówki, drabinki, skrzynie, kozły, konie, bramki do piłki nożnej, bramki do piłki ręcznej oraz pozostałe wyposażenie sal gimnastycznych i boisk sportowych)
• Urządzenia placów zabaw (piaskownice, trampoliny, ścianki wspinaczkowe, zestawy zabawowe, huśtawki, zjeżdżalnie, ścieżki zdrowia, kolejki linowe, karuzele, bujaki, huśtawki wagowe, linaria wspinaczkowe)

Wymogi określone w Rozporządzeniu MENiS mają na celu zagwarantowanie bezpiecznych i odpowiednich warunków dla dzieci i młodzieży we wszystkich placówkach edukacyjnych, takich jak szkoły i przedszkola, jak i na terenach rekreacyjnych, np. boiskach szkolnych, placach zabaw czy w halach sportowych. Zobowiązują one do używania sprzętu zgodnego z obowiązującymi normami
i standardami bezpieczeństwa. Szkoły i placówki edukacyjne są odpowiedzialne za zapewnienie wyposażenia, które posiada aktualne certyfikaty zgodności, a producenci i dostawcy mają obowiązek dostarczania wyrobów poddanych procesowi certyfikacji według aktualnie obowiązujących norm. W związku z tym, dyrektorzy placówek edukacyjnych są zobligowani do wyboru mebli oraz urządzeń sportowych-rekreacyjnych  jedynie od dostawców oferujących produkty z udokumentowaną zgodnością z wymaganiami.

Normy meblowe

Normy meblowe są dokumentami,  przyjętymi i zatwierdzonymi przez krajową jednostkę normalizacyjną – Polski Komitet Normalizacyjny (PKN). Aktualne wydanie poszczególnych norm meblowych można sprawdzić na stronie Polskiego Komitetu Normalizacyjnego www.pkn.pl za pomocą wyszukiwarki norm. Wymagania norm są aktualizowane co kilka lat, dlatego zawsze warto sprawdzić czy posługujemy się aktualnym wydaniem dokumentu oraz czy dana norma nie została wycofana
i zastąpiona przez inny standard.

Poniżej przykłady  norm meblowych, które zawierają wymagania dla mebli szkolnych:

• PN-EN 1729-1:2016 Meble — Krzesła i stoły dla instytucji edukacyjnych — Część 1: Wymiary funkcjonalne

Norma określa wymiary funkcjonalne mebli szkolnych, dostosowanie do wieku i wzrostu uczniów oraz zasady znakowania krzeseł, taboretów i stołów stosowanych w instytucjach edukacyjnych. Dotyczy zarówno mebli o wymiarach stałych, jak i regulowanych, w tym krzeseł tapicerowanych, nietapicerowanych, obrotowych oraz nieobrotowych. Obejmuje również meble przeznaczone do użytku z komputerami przenośnymi i innymi urządzeniami mobilnymi, ale nie dotyczy siedzisk szeregowych, miejsc pracy specjalnego przeznaczenia ani mebli dla personelu nauczycielskiego.

Numer Rozmiaru	Kod koloru	Zakres wzrostu uczniów (bez butów)
0	Biały	80-95cm
1	Pomarańczowy	93- 116cm
2	Fioletowy	108-121cm
3	Żółty	119-142cm
4	Czerwony	133-159cm
5	Zielony	146-176,5cm
6	Niebieski	159-188cm
7	Brązowy	174-207cm

• PN-EN 1729-2:2023 Meble — Krzesła i stoły dla instytucji edukacyjnych — Część 2: Wymagania bezpieczeństwa i metody badań

Norma dotyczy wymagań bezpieczeństwa i metody badań krzeseł i stołów stosowanych w placówkach edukacyjnych, takich jak przedszkola, instytucje opieki nad dziećmi i szkoły wczesnoszkolne. Krzesła zgodne z normą są odpowiednie dla użytkowników o wadze do 110 kg.

Niestety normy meblowe serii PN-EN 1729  mają zastosowanie tylko do krzeseł i stołów dla uczniów. W przypadku pozostałych mebli występujących w przestrzeni oświatowej  np.  szatni, regałów czy tablic najbardziej właściwe będzie wybranie innych norm niż PN-EN 1729 dopasowanych do danej kategorii mebli. Przykłady norm meblowych przywołanych poniżej (PN-EN 16121, PN-EN 527-1, PN-EN 1335-1, PN-EN 1335-2) nie odnoszą się bezpośrednio do instytucji oświatowych w swojej nazwie i zakresie, ale mogą być stosowane do potwierdzenia bezpieczeństwa wyrobów meblarskich instalowanych w szkołach. Ponadto, błędem jest stosowanie odniesienia norm serii PN-EN 1729 do wszystkich mebli szkolnych, ponieważ normy PN-EN 1729 -1 i PN-EN 1729-2 jak wspomniano powyżej zawierają wymagania tylko dla krzeseł i stołów dla uczniów. Normy te nie zawierają wymagań dla mebli do przechowywania czy mebli dla osób dorosłych np. nauczycieli pracujących w szkołach. Zdecydowanie bardziej właściwe jest umieszczenie np. w przetargu na regały szkolne normy PN-EN 16121 niż PN-EN 1729-1.

Poniżej przykłady norm meblowych, które zawierają wymagania dla mebli biurowych oraz innych mebli wykorzystywanych przez personel nauczycielski i jako wyposażenie sal.

• PN-EN 16121:2024 Meble do przechowywania użytkowane poza mieszkaniem — Wymagania bezpieczeństwa, wytrzymałości, trwałości
  i stateczności

Dokument określa wymagania dotyczące bezpieczeństwa, wytrzymałości
i trwałości mebli do przechowywania użytkowanych poza mieszkaniem, w tym mebli biurowych, które mogą być stosowane w szkołach.

• PN-EN 527-1:2011 Meble biurowe — Stoły robocze i biurka — Część 1: Wymiary

Norma określa wymiary stołów roboczych oraz biurek, przeznaczonych do prac biurowych w pozycji siedzącej, stojącej lub w siedzącej i stojącej.

• PN-EN 527-2+A1:2019-08 Meble biurowe — Stoły robocze — Część 2: Wymagania bezpieczeństwa, wytrzymałości i trwałości

Norma przedstawia wymagania bezpieczeństwa, wytrzymałości i trwałości dla stołów roboczych oraz biurek stosowanych do prac biurowych w pozycji siedzącej, siedząco-stojącej lub stojącej.

• PN-EN 1335-1+A1:2023-04 Meble biurowe — Krzesło biurowe do pracy — Część 1: Wymiary — Wyznaczanie wymiarów

Norma zawiera  wymiary dla 4 typów krzeseł biurowych do pracy oraz metody ich wyznaczania. Standard nie obejmuje swoim zakresem siedzisk dla dzieci, dla których istnieje Norma Europejska.

• PN-EN 1335-2:2019-03 Meble biurowe — Krzesło biurowe do pracy — Część 2: Wymagania bezpieczeństwa

Norma określa wymagania dotyczące bezpieczeństwa, wytrzymałości i trwałości dla krzeseł biurowych do pracy. Standard nie ma zastosowania do innych krzeseł w przestrzeni biurowej, dla których istnieją inne Normy Europejskie.

• PN-EN 16139:2013 Meble — Wytrzymałość, trwałość i bezpieczeństwo —
  Wymagania dla siedzisk użytkowanych poza mieszkaniem.
  Norma określa metody badań wytrzymałości, trwałości i bezpieczeństwa
  siedzisk użytkowanych poza mieszkaniem, przeznaczonych dla dorosłych o
  wadze do 110 kg.

Normy i certyfikaty w przetargach na meble szkolne i biurowe

Prawidłowe stosowanie norm meblowych w przetargach jest kluczowe dla zapewnienia zgodności zamawianego wyposażenia z wymaganiami bezpieczeństwa, trwałości i ergonomii. Przetarg powinien jasno odnosić się do aktualnych norm odpowiednich dla przedmiotu zamówienia, takich jak PN-EN 1729-1:2016 i PN-EN 1729-2:2023 w przypadku krzeseł i stołów przeznaczonych dla uczniów oraz innych norm dla mebli wykorzystywanych przez personel nauczycielski i jako wyposażenie sal. Przykładem poprawnego zastosowania norm jest specyfikacja, która precyzyjnie określa, że „meble muszą spełniać aktualne wymagania normy PN-EN 16121:2024 w zakresie trwałości i bezpieczeństwa oraz posiadać certyfikat zgodności wydany przez jednostkę certyfikującą”. Takie zapisy zapewniają jasność wymagań oraz umożliwiają rzetelną ocenę ofert. Z kolei błędem jest użycie sformułowań ogólnych, takich jak „meble powinny być zgodne z normami bezpieczeństwa”, bez wskazania konkretnych standardów. Taki zapis nie precyzuje wymagań i może prowadzić do dostarczenia wyposażenia, które nie spełnia oczekiwanych standardów, co utrudnia weryfikację ofert i kontrolę ich zgodności. Dlatego szczegółowe określenie norm w przetargu jest niezbędne dla transparentności i jakości zamówienia.

Charakterystyka odpowiednich mebli szkolnych i przedszkolnych

Meble instalowane w szkołach muszą być wykonane z materiałów bezpiecznych
i nietoksycznych. Konstrukcja mebli powinna być stabilna, pozbawiona ostrych krawędzi i wystających elementów, które mogłyby stanowić zagrożenie dla użytkownika. Wymiary krzeseł i stołów dla uczniów powinny być dostosowane do wzrostu i wieku uczniów, zgodnie z normą PN-EN 1729-1. Ławki i krzesła muszą zapewniać odpowiednią pozycję siedzącą, gdzie stopy dziecka dotykają podłogi, a kąt między udami a tułowiem wynosi około 90 stopni. Ważne jest także, aby meble były dostępne w różnych rozmiarach, odpowiadających poszczególnym grupom wiekowym. Dobrze zaprojektowane meble powinny wspierać naturalną postawę ciała, zmniejszając ryzyko wad postawy i dyskomfortu podczas długotrwałego siedzenia.

Badania i certyfikacja mebli szkolnych

Badania mebli szkolnych polegają na przeprowadzaniu szczegółowych testów zgodnie z określonymi normami, takimi jak PN-EN 1729 (dotyczącymi wymiarów i funkcjonalności mebli edukacyjnych). W laboratorium testuje się m.in. stabilność, wytrzymałość, trwałość, odporność na uszkodzenia mechaniczne, bezpieczeństwo użytkowania oraz zgodność z wymiarami ergonomicznymi odpowiednimi dla różnych grup wiekowych. Celem tych badań jest sprawdzenie, czy meble spełniają wszystkie wymagania techniczne określone w normach. Raport z badań – to szczegółowy dokument techniczny opracowany przez laboratorium badawcze. Zawiera wyniki przeprowadzonych testów, ich opis oraz informacje o tym, czy produkt spełnia konkretne wymagania normy. Raport z badań jest szczegółowy i przeznaczony głównie dla producentów, którzy chcą poznać wyniki testów przed podjęciem decyzji
o certyfikacji. Więcej informacji na temat badań mebli szkolnych można znaleźć na stronie https://centrumjakosci.pl/badania/meble/

Certyfikacja mebli szkolnych to formalny kompleksowy proces oceny przeprowadzany przez jednostkę certyfikującą na podstawie oceny rysunków pomiarowych, instrukcji, znakowania,  wyników badań. Certyfikacja kończy się wydaniem dokumentu – certyfikatu zgodności, który potwierdza, że produkt spełnia wszystkie wymagania określone w danej normie. Certyfikat może być niezbędny, aby meble mogły być używane w placówkach oświatowych. Badania dostarczają szczegółowych danych technicznych o produkcie, natomiast certyfikacja jest formalnym kompleksowym potwierdzeniem jego zgodności z wymaganiami norm prze niezależną jednostkę. Oba te elementy są kluczowe, aby meble szkolne były bezpieczne i odpowiednie do użytku w środowisku edukacyjnym.

Kontrola mebli szkolnych

Kontrole mebli w szkołach mogą przeprowadzać m.in. Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne oraz kuratoria oświaty. W trakcie kontroli weryfikowane są certyfikaty oraz atesty. Podstawą prawną kontroli jest § 9 ust. 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. 2020, poz.1604) szkoły i placówki nabywają wyposażenie posiadające odpowiednie atesty lub certyfikaty. Z analizy dostępnych informacji wynika, że w placówkach oświatowych sytuacje, w których dyrektorzy szkół nabywają meble szkolne bez stosownych atestów i certyfikatów zdarzają się sporadycznie.

Zaniedbania w wyposażeniu szkół i ich konsekwencje

Nieodpowiednie meble mogą prowadzić do urazów, wad postawy oraz innych problemów zdrowotnych u uczniów. Zaniedbania w tej kwestii mogą skutkować sankcjami prawnymi, negatywnymi konsekwencjami finansowymi dla placówki oraz utratą zaufania uczniów i rodziców.

Podsumowanie

Spełnienie wymagań prawnych i normatywnych przy wyborze mebli szkolnych to kluczowy krok w zapewnieniu bezpiecznych i ergonomicznych warunków nauki. Dyrektorzy szkół oraz osoby odpowiedzialne za przetargi powinni dążyć do wyboru mebli o najwyższej jakości, potwierdzonej odpowiednimi certyfikatami. Inwestycja
w bezpieczeństwo i komfort dzieci to inwestycja w przyszłość.